Questa pagina è stata visitata volte.

ASCÁRI LIGNA (‘u cugnu)

Racconto in dialetto di Calogero Cangelosi

UNU

Daniele scinniu d'accavaddu la mula, si tirau appressu lu bummuliddu cu l'acqua frisca e lu pusau 'n mezzu li fratti a lu friscu, misi li pasturi a la mula e si nni jiu a travagghiari.
Avia lavuratu la terra e tutt'intornu c'eranu pezzi di lignu siccu, pani pi' l'invernu.
Pigghiau li cugna e la mazza, si misi un fazzulettu a lu coddu e cuminciau a rumpirili usannu cugna di tanti dimensioni, nichi e granni: c'eranu puru cugnicedda.
Ogni tantu 'n mezzu li ligna di ascári truvava quarchi attuppateddu e si lu mittìa 'n sacchetta.
Sempri 'na musica. La matina a li cincu 'n terra invernu ed estati: lu tempu di manciari quarchi cosa e...campagna e zappari e sudari sempri.
Li tempi cancianu ma pi' Daniele la vita è sempri la stessa.
Versu li deci e 'n mezzu la prima sosta: mancia...
Tira fora di la vertula pani, tumazzu, alivi nivuri: lu ciaschiteddu di vinu nun manca mai.
Ascàri ligna di la matina a la sira, sudari setti cammisi pi' fari studiare lu figghiu pi' maestru.
Risparmiari finu a l'ossu e nun taliari mai comu gira lu suli.
Un jornu a fari gammitti pi' l'acqua di 'na punta a l'avutra di terri senza fini: iddu adduatu a jurnata.
Un jornu arriciuppari alivi, o mennuli di 'n terra cu lu permissu di li patruna.
Cantari canzuna stunati e pinzari a li so' parenti in America..
E quannu quarcunu ci dumanna:
- Daniele, tu picchi nun partisti?-.
-L'aria - rispunni tranquillu Daniele - nun ci giuvava a me mugghieri,- e tira a travagghiari pinsannu a lu suli chi gira a scinniri e a lu riposu 'nta un funnu di lettu unni pusari l'ossa stanchi. Stasira un piattu di virdura pane e tumazzu, du' ficu sicchi, rapiri lu rubinettu di li sonni e dormiri.

DUI

Allatu la casa fossa chini d'acqua.
Lu picciliddu s'addivertia a zammatiari e a fari caminari ntall'acqua fili di ristuccia.
La matri stenni li robbi lavati nni la pila di lu puzzu e la mula mangia attaccata a un cavigghiuni, a lu friscu.
Ogni tantu si senti ntall'aria grida di genti chi chiama li figghi abbiati a ssi chissi - chissi: vuci nichi e nnuccenti rispunninu: arrivu subbitu.
A finaituni Peppi si ferma cincu minuti, s'asciuca lu suduri e talia luntanu.
Peppi talia sempri luntanu: a finaituni na vicchiaredda di circa settant'anni s'arriposa a lu friscu d'un pedi di mennuli, dopo aviri arriciuppatu alivi tutta la matinata: stinnicchia nti la ristuccia un fazzulettu russu e mancia, alivi nivuri, stuiati, e un pezzu di pani di casa, l’acqua nni lu bunmmuliddu è sempri frisca.
Di prima matina Peppi s'arricampau nni la terra di don Salvaturi pi scardari ligna e putari nna pocu di arvuli, livarici li rami sicchi e accatastari li ligna, picchi, come dicia don Salvaturi - nenti s'ava a perdiri.- Matina fridda e d'immernu Peppi pensa a so figghiu chi mannau fora a studiari pi maestru, e a lu picciliddu nicu chi si porta appressu quannu so mugghieri sta mali, metti un pezzu di pani nta li vertuli saluta Teresa la mugghieri, a lettu stanca e cu la frevi e si nni va ncampagna cantannu canzuna di fami e di spiranza.
Arrivatu ncampagna scinni lu picciliddu di ngruppa e prega don Salvaturi di purtari lu nicu dintra.
Don Salvaturi pigghiau pi manu lu picciliddu e lu purtau vicinu a lu focu pi scrafarisi, poi, mentri un mpiatu stava facennu la ricotta nta la quadara, priparau la zabbina e cavuda cavuda ci la detti a lu picciliddu nti lu limmottu, cu pani di casa.
-Cu chisti, - dissi, - nun si cadi malati-.
Puru Peppi fu mmitatu a mangiari e poi - tutti a travagghiari, chi la cira squagghia, - disse don Salvaturi.
Lu nicu appena mangiatu si curcau nt'un lettu dda vicinu: fora facia furtura e lu ventu tagghiava la facci, ma lu pani è pani. E Peppi partiu pi scardari la ligna accatastata sutta un finaituni.
Ogni tantu ci venia di cantari ma poi l'occhi vagnati di friddu e di lacrimi lu 'nvitavanu a travagghiari.
-Ma mai si po' sunnari - mai-
Ma Peppi avia tanta fantasia chi né fami né friddu la putianu astutari.
Ed era Rinaldo ed Orlando e i paladini ed eranu re e principi ed era botta di friddu ogni tantu, ma iddu era quasi cuntenti spirannu chi li so figghi avissiru studiatu.
Si travagghiava pi so muggheri pi li so figghi e pi iddu stessu.
E quannu finalmenti finia la jurnata gridava si ancora avia vuci e cantava.

TRI

La casa  era a du’ piani, a pianu terra  davanti l'ingressu,  un balatuni di circa cincu metri sirvia pi’ sidili, poi la porta  a du’ anti cu  ‘na finestra a destra: avia ‘na toppa e si chiudia cu ‘na chiavi chi pisasa quasi mezzu chilu...
trasennu, a finiri a destra, c'era un furnu c'un cufuláru, caminannu  ancora ‘na porta sempri chiusa chi dava ‘nta la pagghiarola e c'era puru un arbitriu pi’ fari la pasta cu li furmi, a latu la mangiatùra,  chi sirvia puru pi’ pistari  la racina, puliziata  a duviri; caminannu  ancora un granni tavulu e mensuli a li mura, cu cannili di cira e cannileri di crita, autri mensuli cu bummuliddi, e versu  la fini di la pareti,  quartari ad anculu chini d'acqua di puzzu.
A latu lu furnu, e distanti di lu focu c'era un jazzu dunni cu’ era stancu e ‘mpruvvisava 'n’affacciata si curcava a ripusari.
Luci nun ci nn'era: la sira si stava fora o a lumi di cannila si manciava e pani e tumazzu, frutta, cu’  vulia 'nzalati o pasta fritta c'avia arristatu a mezzijornu.
 Di fora ‘na prèula di racina nivura acchianava  finu a lu   barcuni di lu primu pianu dunni l'api avianu fattu nidi e giravanu finu a sira attornu. Di fora ‘n'autra porta e ‘na stadda......
   Donna Teresa scinniu e si misi a camiari lu furnu, mentri fora l'acquazzina avia vagnatu li robbi quasi asciutti.
Jachinu turnava di la mannira chinu di friddu: purtava un catu di latti. S'assittava ‘nta la seggia di disa, si livava li prantali e li stivali e si stinnicchiava ‘nta lu lettu.
Donna Teresa cu ligna d'alivi e nozzulu stava finennu di camiari lu furnu. Supra, lu pani ‘mpastatu, era quasi prontu......

continua...

LA MARGUNATA

S’avia finutu di stimpuniari
arricampati tutti ‘nta l’aria
pronti li tridenti pì spagghiari
ciuscia lu ventu finalmenti:
riposanu li muli a lu friscu
li bummuliddi appuiati all’ummira
d’un pedi di piru carricatu.
...E s’incumencia a spagghiari
di prima matina. Un tavulu cunzatu pí sira
sutta un arvulu d’ alivi.
...E quannu si finisci di spagghiari
li picciliddi ‘nti la margunata
scivulanu c’un saccu di furmentu:
vacanti:
è pari di sciari ‘nti la nivi:
porta a spassu lu ventu
risati d’alligria senza tempu.

LA BRACERA...

(‘mmezzu la stanza)

S’arricampau Peppi
d’in campagna
e davanti la porta di casa
s’annetta li scarpi e trasi dintra:
ciavuru e caluri di bracera
adinghi lu sò cori d’alligria.
Si leva lu cappotto e li prantali
s’assetta nti ‘na siggitedda
si sforza di ridiri a li nichi
si scrafa e s’arricria lu sò cori.

28/10/19

ARRICAMPARISI A LA CASA

Lu friddu e la fami
sunnu tinti malatii
ma puru a la furtura
s’avi a purtari lu pani
a la casa.
L’acqua ioca cu li petri
lu scuru si fedda ntà li strati
abbaia quarchi cani
cchiú pì friddu chi pì fami:
li manu tirati di ‘nsacchetta
pì salutari quarchi amicu e poi
la porta di la casa finalmenti.

 

Homepage